ورم معده | علت، علائم، تشخیص و درمان

ورم معده یا گاستریت یک اصطلاح کلی برای اشاره به اختلالات و مشکلاتی است که در اثر:التهاب پوشش داخلی معده بوجود می آیند. ورم در معده اغلب نتیجه عفونت و آلوده شدن به نوعی باکتری، به نام هلیکوباکتر پیلوری است. وجود و فعالیت این باکتری در معده میتواند باعث بروز مشکلات متعدد و دردهای مزمن معده شود. ورم یا التهاب معده ممکن است به طور ناگهانی و یا آرام آرام در طول زمان شدت پیدا کند. معمولا افراد بسیار زیادی تجربه ی التهاب معده را دارند؛ که در بیشتر اوقات در اثر یک محرک یا عامل موقتی اتفاق افتاده و خود به خود نیز برطرف خواهد شد. با این وجود اگر ورم یا التهاب معده مزمن و ادامه دار باشد، احتمالا خطر ابتلا به زخم معده و حتی سرطان معده را افزایش می دهد. برای آشنایی بیشتر با علائم ورم معده، علت و روش های کنترل و پیشگیری از آن، تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.

ورم معده چیست ؟

به مجموعه ای از بیماری ها که دارای التهاب مخاط معده هستند، ورم معده می گویند. همان باکتری که سبب زخم معده می شود باعث التهاب معده نیز می شود. مصرف بیش از اندازه مشروبات الکی و داروهای مسکن از عوامل اصلی ورم در معده هستند. ورم یا التهاب معده، ناشی از التهاب پوشش محافظ معده است. به ورم در معده در صورتی که به صورت التهاب ناگهانی و شدید باشد، ورم معده حاد و در صورتیکه شامل التهاب طولانی مدت و مداوم باشد، به آن ورم معده مزمن گفته می شود؛ که در صورت درمان نشدن می تواند سال ها ادامه یابد.

نوع دیگری از این وضعیت نیز وجود دارد که کمتر از دو نوع قبلی رایج است و به آن “ورم معده فرسایشی” گفته می شود. این وضعیت، التهاب زیادی ایجاد نمی کند، اما می تواند منجر به خونریزی و زخم در پوشش معده شود. ورم معده با تشخیص زود هنگام به سرعت بهبود می یابد .

علت ورم معده چیست؟

1. عفونت هلیکوباکتر پیلوری: این باکتری یکی از علل شایع گاستریت است. هلیکوباکتر پیلوری می‌تواند پوشش معده را آلوده کرده و منجر به التهاب شود.

2. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): استفاده طولانی مدت از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن می تواند پوشش معده را تحریک کرده و باعث گاستریت شود.

3. مصرف زیاد الکل: الکل می تواند مخاط معده را تحریک کرده و به آن آسیب برساند و منجر به ورم یا التهاب معده شود.

4. استرس : استرس طولانی مدت، اضطراب و آشفتگی عاطفی می‌تواند منجر به ایجاد گاستریت شود.

5. اختلالات خودایمنی: در برخی موارد، سیستم ایمنی به اشتباه به پوشش معده حمله می کند و در نتیجه گاستریت خودایمنی ایجاد می شود.

6. رفلاکس صفرا: هنگامی که صفرا از روده کوچک به معده باز گردد، می تواند باعث تحریک و التهاب پوشش معده شود.

7. سایر عوامل: سیگار کشیدن، برخی داروها (مانند کورتیکواستروئیدها)، عفونت های ویروسی و وارد شدن ضربه به معده (در اثر جراحی یا جراحت) نیز می توانند در ایجاد گاستریت نقش داشته باشند.

بیشتر بخوانید: آندوسکوپی معده

علائم ورم معده یا گاستریت

1. درد و ناراحتی شکم: این یک علامت رایج گاستریت است و ممکن است از یک درد مبهم تا یک احساس سوزش تیز متغیر باشد.

2. حالت تهوع و استفراغ: ورم یا التهاب معده می تواند باعث احساس تهوع شود که گاهی ممکن است منجر به استفراغ شود.

3. سوء هاضمه و سوزش سر دل: افراد مبتلا به گاستریت اغلب پس از خوردن غذا دچار سوء هاضمه، احساس سیری و سوزش سر دل می شوند.

4. از دست دادن اشتها: ورم یا التهاب معده می تواند منجر به کاهش میل به غذا و احساس سیری زودرس شود.

5. نفخ و گاز معده: برخی از افراد مبتلا به گاستریت ممکن است نفخ و گاز بیش از حدی داشته باشند.

6. مدفوع سیاه یا قیری رنگ: در موارد شدید گاستریت، خونریزی از دیواره معده می تواند منجر به مدفوع سیاه و قیری رنگ شود.

7. خستگی و ضعف: گاستریت مزمن می تواند باعث خستگی و احساس ضعف عمومی شود.

بیشتر بخوانید: انواع آندوسکوپی معده

نحوه تشخیص گاستریت

1. معاینه : معاینه فیزیکی یکیی از روش‌های تشخیص ورم درمعده است.

2. آندوسکوپی و بیوپسی: این روش شامل قرار دادن یک لوله انعطاف پذیر با دوربین (اندوسکوپ) در معده برای بررسی پوشش داخلی معده است.

3. آزمایش خون: آزمایش خون می‌تواند به شناسایی وجود عفونت هلیکوباکتر پیلوری یا ارزیابی نشانگرهای التهاب در بدن کمک کند.

4. آزمایش مدفوع: ممکن است نمونه‌های مدفوع برای تشخیص وجود عفونت هلیکوباکتر پیلوری یا بررسی علائم خونریزی موردآزمایش گیرند.

5. تست تنفس: آزمایش تنفسی اوره یا UBT، روشی سریع برای تشخیص آلودگی به باکتری هلیکوباکتر پیلوری است که عامل بیماری‌های ورم معده و زخم معده است. در آزمایش تنفسی اوره، بیمار مقدار کمی اوره که با یک ایزوتوپ کربن غیر رادیواکتیو علامت‌گذاری شده است را مصرف می‌کند. اگر هلیکوباکتر پیلوری در معده حضور داشته باشد، آنزیمی به نام یوراز را تولید می‌کند که اوره را تجزیه کرده و دی‌اکسیدکربن را آزاد می‌کند. دی‌اکسیدکربن حاوی ایزوتوپ کربن علامت‌گذاری شده، از طریق خون جذب شده و از طریق تنفس به بیرون دفع می‌شود.

نمونه تنفس بیمار جمع‌آوری شده و برای اندازه‌گیری وجود دی‌اکسیدکربن علامت‌گذاری شده بررسی می‌شود. سطوح بالای دی‌اکسیدکربن علامت‌گذاری شده نشان‌دهنده حضور آلودگی به هلیکوباکتر پیلوری است. آزمایش تنفسی اوره روشی غیر تهاجمی و قابل اعتماد برای تشخیص آلودگی به هلیکوباکتر پیلوری است که نتایج سریع را فراهم نموده و نیاز به روش‌های تهاجمی مانند اندوسکوپی را از بین می‌برد.

درمان ورم معده

درمان ورم موجود در معده با دارو، اصلاح سبک زندگی

دارو

• مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs): این داروها تولید اسید معده را کاهش می‌دهند، علائم را تسکین می‌دهند و باعث بهبودی پوشش معده می‌شوند.
•   آنتی اسیدها: آنتی اسیدها، اسید معده را خنثی می کنند و علائم را به طور موقت تسکین می دهند.
• آنتی بیوتیک‌ها: در صورت وجود عفونت هلیکوباکتر پیلوری، ترکیبی از آنتی بیوتیک‌ها برای از بین بردن باکتری ها تجویز می شود.
• مسدود کننده های گیرنده H2: این داروها تولید اسید معده را کاهش می‌دهند و می توانند برای کنترل علائم استفاده شوند.
•     عوامل سیتوپروتکتیو: برخی از داروها می توانند به محافظت از پوشش معده، بهبودی و کاهش التهاب کمک کنند.

اصلاح سبک زندگی

• اجتناب از محرک ها: افراد مبتلا به گاستریت باید از غذاها و موادی مانند غذاهای تند، الکل و NSAID ها که معده را تحریک می کنند، اجتناب کنند.
• داشتن یک رژیم غذایی سالم: مصرف یک رژیم غذایی متعادل شامل میوه ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های بدون چربی می تواند از سلامت معده را به همراه داشته باشد.
•  مدیریت استرس: استفاده از تکنیک های کاهش استرس مانند ورزش، مدیتیشن و مشاوره می تواند به مدیریت علائم گاستریت کمک کند.
• ترک سیگار: ترک سیگار برای سلامت کلی دستگاه گوارش مفید است و می تواند به کاهش علائم گاستریت کمک کند.

بیشتر بخوانید: تست تنفسی میکروب معده

خطر و عوارض ناشی از ورم معده

اگر ورم یا التهاب معده درمان نشود، می تواند منجر به عوارض متعدد و گوناگونی شود. ورم معده در بعضی از حالت های خود می تواند خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهد، به ویژه در افرادی که پوشش داخلی معده نازک و ضعیفی دارند.

عوارض مربوط به درمان نشدن ورم معده موارد زیر هستند:

• کم خونی
• کمبود ویتامین B12، ویتامین D، اسید فولیک، ویتامین C، روی، کلسیم و منیزیم
• خونریزی در معده
• سوراخ شدن داخل معده
• زخم معده
• گاستریت آتروفیک مزمن که علاوه بر التهاب باعث از بین رفتن سلول های غدد معده می شود
• متاپلازی و دیسپلازی معده که از انواع ضایعات پیش سرطانی در معده هستند
• achlorhydria، که مانع از تولید اسید معده برای هضم صحیح غذا می شود
• سرطان هایی مانند آدنوکارسینوم (سرطان معده)، لنفوم بافت لنفاوی مرتبط با مخاط (MALT) و تومورهای عصبی غدد درون ریز (NET)

به دلیل این عوارض بالقوه، در صورت مشاهده علائم گاستریت، به خصوص اگر مزمن باشد، مهم است که با پزشک خود مشورت کنید.

روش های پیشگیری از ورم معده

راهبردهای مربوط به پیشگیری از ورم یا التهاب معده به وضعیت سلامتی عمومی شما و اینکه آیا به دلیل سبک زندگی خود در معرض خطر ابتلا به ورم معده قرار دارید یا خیر، بستگی دارد. اما به طور کلی، از آنجایی که گاستریت همیشه علت مشخصی ندارد، پیشگیری از آن نیز مبهم و دشوار است.

با این حال، اقداماتی وجود دارند که میتوانند در این مورد مفید و موثر باشند:

• رعایت صحیح نکات بهداشتی. عاداتی مانند شستن دست ها، در کاهش خطر ابتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری موثر است.
• از سلامت روان خود به خوبی مراقبت کنید. اقدامات خودمراقبتی و تنش زدایی میتواند خطر ابتلا به ورم معده ناشی از استرس را کاهش دهد
• خوردن وعده های غذایی کوچکتر، آهسته تر و منظم تر. همچنین، پرهیز یا محدود کردن غذاهای سرخ شده، شور، شیرین و تند (تحقیقات نشان می دهد که این موارد می توانند علائم گاستریت را تحریک کنند)
• ترک سیگار، در افرادی که سیگار می کشند.
• کمتر مصرف کردن الکل و کافئین

نتیجه‌گیری

گاستریت وضعیتی است که با التهاب پوشش معده مشخص می‌شود و می تواند در اثر عوامل مختلفی مانند عفونت هلیکوباکتر پیلوری، مصرف NSAID، مصرف بیش از حد الکل و استرس ایجاد شود. علائم شایع این بیماری شامل درد شکم، حالت تهوع، سوء هاضمه و از دست دادن اشتها هستند. روش‌های درمانی شامل داروهای کاهش اسید معده، آنتی بیوتیک‌ها برای از بین بردن هلیکوباکتر پیلوری و اصلاح شیوه زندگی است