سنگ کیسه صفرا | علائم و تشخیص

سنگ کیسه صفرا (gallstone) نوعی بیماری در دستگاه گوارش است که در کیسه گلابی شکل کوچکی به‌نام صفرا تشکیل می‌شود. کیسه صفرا عضوی است که در زیر کبد قرار گرفته و مایع صفرا را ذخیره می‌کند. این سنگ‌ها ممکن است به دلیل تراکم کلسترول، رنگدانه‌ها یا سایر مواد در صفرا شکل گیرند. عواملی مانند ژنتیک، عوامل غذایی ناسالم، چاقی، عدم فعالیت بدنی و برخی بیماری‌های مرتبط می‌توانند خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را افزایش دهند.

سنگ کیسه صفرا چیست؟

سنگ کیسه صفرا یک بیماری شایع دستگاه گوارش است که کیسه صفرا را تحت تاثیر قرار می دهد. این سنگ در کیسه گلابی شکلی به نام صفرا تشکیل می‌شود تشکیل سنگ کیسه صفرا زمانی اتفاق می افتد که مواد موجود در صفرا، مانند کلسترول یا بیلی روبین به شدت غلیظ شده و جامد می شوند. سپس این مواد سخت شده در قسمت پایینی کیسه صفرا جمع می شوند و به تدریج به ساختارهای کوچک و سنگ مانند تبدیل می شوند.

ترکیب سنگ های صفراوی در درجه اول از کلسترول یا بیلی روبین تشکیل شده است، اگرچه آنها می توانند حاوی اجزای دیگری مانند نمک های صفراوی و لسیتین نیز باشند. سنگ های کلسترولی شایع ترین نوع هستند که در صورت عدم تعادل در سطح کلسترول و نمک های صفراوی در صفرا ایجاد می شوند. از سوی دیگر، سنگ های بیلی روبین زمانی تشکیل می شوند که کبد مقادیر بیش از حد بیلی روبین، رنگدانه ای زرد رنگ که از تجزیه گلبول های قرمز به دست می آید، تولید می کند.

نکته: کیسه صفرا، کیسه کوچکی است که در سیستم گوارشی قرار دارد و در آن صفرا تولید و ذخیره می‌شود. کیسه صفرا یکی از اجزای سیستم صفراوی است و در جریان هضم و جذب غذا نقش مهمی دارد. وظیفه اصلی کیسه صفرا، ذخیره صفرا و تخلیه آن به صورت کنترل شده به دستگاه گوارش است. وقتی غذا از معده خارج می‌شود، کیسه صفرا با فشار مواد صفراوی خود را به دستگاه گوارش تخلیه می‌کند تا در فرایند هضم و جذب مواد غذایی نقش داشته باشد. اگر کیسه صفرا مشکلی داشته باشد و صفرا ازعوارضی مانند سنگ صفراوی دچار انسداد شود، می‌تواند علائمی مانند درد شکمی شدید، تب، تهوع و استفراغ را ایجاد کند. در مواردی که مشکلات جدی در کیسه صفرا به وجود آید، ممکن است نیاز به درمان جراحی داشته باشد.

بیشتر بخوانید: آندوسکوپی

سایز سنگ کیسه صفرا چقدر است؟

وقتی صحبت از سنگ کیسه صفرا می شود، اندازه آن نقش مهمی در تعیین عوارض احتمالی آن دارد. سنگ‌های بزرگ در کیسه صفرا که نمی‌توانند از مجرای کیستیک کوچک عبور کننددر صورتی که سنگ بزرگ در کیسه صفرا وجود داشته باشد و توانایی عبور از مجرای کیستیک را نداشته باشد، عوارض جدی نظیر زردی (اختلال در جریان صفرا) یا پانکراتیت (التهاب سرطانه‌ی لوله‌ای پانکراس) ایجاد نمی‌شود.

به طور معمول، اندازه سنگ های کیسه صفرا بین 5 تا 10 میلی متر است. اینها اغلب چندین سنگ کوچک هستند که هر کدام حدود 0.5 سانتی متر اندازه دارند. با این حال، گاهی اوقات، ممکن است یک سنگ بزرگ در مجرای صفراوی وجود داشته باشد که قطر آن حتی به 5 سانتی متر می رسد.

انواع سنگ کیسه صفرا

سنگ صفرای رنگدانه ایی: بیلی روبین همان مواد رنگدانه‌ای صفرا هستند .هنگامی که این ماده در صفرا افزایش پیدا کند سنگ های تیره ایی با رنگ سیاه یا قهوه ایی تشکیل می شود.

سنگ صفرای کلسترولی: شایع ترین سنگ در کیسه صفرا است که از کلسترول حل نشده و بقیه مواد به وجود می آید.رنگ این سنگ ها معمولا زرد است.

علائم و نشانه های سنگ کیسه صفرا

بیماری‌ها و مشکلات مرتبط با کیسه صفرا ممکن است با علائم و نشانه‌های زیر همراه باشند:

درد شکمی: درد شکمی در ناحیه بالایی شکم بروز پیدا می‌کند. این درد به صورت تیز و ناگهانی یا به صورت مزمن و مداوم برای فرد اتفاق می‌افتد. در برخی موارد، درد به سایر مناطق شکمی یا به شانه راست و حتی ناحیه پشت قفسه سینه کشیده و تشدید می‌شود.

تغییر در رنگ ادرار و مدفوع: اگر کیسه صفرا یا لوله صفراوی مسدود شود، صفرا به دلیل این مسدودیت نمی‌تواند به دستگاه گوارش تخلیه شود. این موضوع می‌تواند منجر به تغییر رنگ ادرار به رنگ تیره‌تر و رنگ مدفوع به رنگ کمرنگ‌تر شود.

تهوع و استفراغ: ایجاد انسداد در کیسه صفرا و عدم تخلیه صفرا به دستگاه گوارش، می‌تواند به تهوع و استفراغ منجر شود. استفراغ ممکن است صفراوی باشد و حاوی مایع زرد رنگ صفرا باشد.

زردی پوست و چشمان: در صورت که صفرا در مسیر عادی گوارش نباشد، زردی پوست و چشمان را ایجاد می‌کند.

در صورت بروز هرگونه علائم غیر معمول در ناحیه شکمی یا مشکلات مرتبط با کیسه صفرا، بهتر است به بهترین متخصص گوارش مراجعه کنید. پزشک شما با استفاده از تاریخچه پزشکی، انجام بررسی‌های فیزیکی و تست‌های تشخیصی، اقدام و درمان مناسب را تعیین خواهد کرد.

بیشتر بخوانید: آمادگی قبل از کولونوسکوپی

روش های تشخیص سنگ کیسه صفرا

برای تشخیص مشکلات مرتبط با کیسه صفرا، پزشک معمولاً از روش‌های تشخیصی زیر استفاده می‌کند:

پزشک با مطالعه سابقه پزشکی بیمار، اعمال جراحی قبلی، علائم و نشانه‌ها و اقدامات درمانی قبلی تلاش می‌کند اطلاعات جامعی درباره حالت بیمار به دست آورد. سپس با بررسی فیزیکی شما، از جمله بررسی شکم و منطقه کیسه صفرا، نشانه‌ های مرتبط را بررسی و در ادامه برخی آزمایشات خون را تجویز می‌کند. آزمایش خون نشان دهنده وجود علائمی از التهاب، عفونت، نارسایی کبد یا مشکلات دیگر نظیر بالا رفتن آنزیم های کبدی در سیستم صفراوی است.  این آزمایشات می‌توانند شامل اندازه‌گیری آنزیم‌های کبدی مانند آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)، بیلی‌روبین، ضربان قلب و غیره باشد. 

سونوگرافی صفراوی یا اولتراسونوگرافی صفراوی، با استفاده از امواج صوتی، تصاویری از کیسه صفرا و لوله صفراوی ایجاد می‌کند. این روش معمولا برای تشخیص سنگ صفرا، التهاب کیسه صفرا یا انسداد در لوله صفرا استفاده می‌شود. در برخی بیماران برای بررسی دقیق تر سونوگرافی های تخصصی انجام می‌شود. در این روش، یک ماده حاجب (کانتراست) وارد دستگاه صفراوی می‌شود و سپس با استفاده از رادیوگرافی (X-Ray) تصاویری از کیسه صفرا و لوله های مرتبط بدست می‌آید. این روش می‌تواند اطلاعات بیشتری در مورد ساختار و عملکرد کیسه صفرا به جراح ارائه دهد.

بیشتر بخوانید: انواع آندوسکوپی معده

نتیجه‌گیری

سنگ کیسه صفرا یک بیماری شایع در دستگاه گوارش است که می‌تواند به علائم و عوارض ناراحت‌کننده منجر شود. این سنگ‌ها در کیسه گلابی شکل به نام صفرا شکل می‌گیرند و می‌توانند به دلیل تراکم کلسترول یا رنگدانه‌ها در صفرا به وجود آیند.

سوال متداول